Gig Ekonomi ile Çalışana Özgürlük
Esnekliğin Ötesinde: Gig Ekonomi ile Çalışana Özgürlük Dönemi
Geleneksel çağrı merkezlerinde çalışma günümüze kadar, genellikle sabit mesai, fiziksel ofisler ve sınırlı özgürlüklerle tanımlanıyordu. Bu durum ise artık hızla değişiyor. Klasik çalışma düzeniyle çalışan kişiler, sabit mesai, lokasyon bağımlılığı, bir alana bağlı kalma ve hiyerarşik iş ilişkilerinden rahatsızlıklarını sıklıkla dile getiriyorlar. Yeni nesil çalışanlar ise daha özgürlükçü, bağımsız, yeni nesil bir çalışma kültürü talep ediyor.
Çoğu şirket bu talepleri yalnızca “uzaktan çalışmak” ile sınırlı görüyor. Zaman zaman şirket finansallarındaki sıkışma dönemlerinde çalışanları ofise geri çağırmayı bir cezalandırma yöntemi olarak kullanan şirketler bile var. Oysa gerçek yeni nesil çalışanların talebi zamanın, mekânın ve iş yapış şeklinin kontrolünün çalışanda olması.
Bu durum için sizlere sunabileceğimiz güzel bir veri dahi bulunuyor! Deloitte’un 2023 Gen Z ve Millennial Anketi’ne göre, Gen Z’lerin %81’i ve Y kuşağının %76’sı daha esnek çalışma saatleri veya çalışma saatlerinin azaltılmasını istiyor. Aynı ankette, Gen Z’lerin %46’sı ve Y kuşağının %39’u iş yerinde sürekli olarak stresli veya endişeli hissettiklerini belirtiyor.
Bir Future Forum araştırmasına göre, çalışanların %80’inden fazlası lokasyon özgürlüğü istiyor ve %93’ü kendi iş programlarını kendileri yapmak istiyor. Deloitte’ın 2024 yılında yaptığı araştırmaya göre yeni nesil çalışanların %45’i çevrimiçi ürün veya hizmet satmak, araç paylaşımı veya sanatsal üretimlerinin satışı gibi yan işleri olduğunu söylüyor. Bu yan işleri üstlenmelerinin nedenleri arasında ise hobilerinden para kazanmak, önemli beceriler geliştirmek ve toplulukları üzerinde olumlu bir etki yaratmak gibi bir dizi motive edici faktör var. Kısacası ‘iş tanımları’ yeni nesil çalışanlar tarafından tekrar şekilleniyor ve bizlereyse bu duruma ayak uydurmak ve gelişmeleri yakından takip etmek düşüyor!
En Güncel Çalışma Modeli; Esnek Çalışma Modeli Ne Demek?
Esnek çalışma modeli için söylenebilecek en basit ve doğru tabir olarak ‘çalışanların çalışma hayatları hakkında daha fazla söz hakkına sahip olmasıdır’ diyebiliriz. Çalışanların bireysel ihtiyaçlarına göre şekillenebilen, kişisel ihtiyaçlara daha net cevaplar veren, 9-5 sınırlandırmasının ötesine geçen çalışma biçimine esnek çalışma diyoruz.
Geleneksel çalışma modelinin dayattığı çoğu şeyin karşısında duran bu sistem, uzaktan çalışma, hibrit modeller, serbest zamanlı çalışma ve proje bazlı iş yapıları gibi bir çok uygulamayı kapsar. Geleneksel iş düzenlerinde çalışanların sabit zaman dilimlerinde ofiste bulunması beklenirken, esnek çalışma modeli bu zorunluluğu ortadan kaldırır. Çalışanlar kendi üretkenlik saatlerine, yaşam düzenlerine ve kişisel önceliklerine uygun şekilde işlerini yürütebilir. Özellikle dijitalleşme ve teknolojik araçların gelişmesiyle birlikte bu model, hem verimlilik hem de iş-yaşam dengesi açısından birçok avantaj sunar.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Z kuşağı başta olmak üzere günümüzde pekçok çalışan artık kariyer tercihlerinde bu durumları önceliklendiriyor. Tüm bunlardan dolayı esnek çalışma modeline bir trend gözüyle bakmak doğru olmaz. Bu çalışma biçimi bir trendden öte çağımızın gerekliliğidir.
Gig Ekonomi ve Çalışma Özgürlüğü : Yeni Nesil Çalışma Kültürünün Temeli
Son zamanlarda iş dünyasında ismini sıkça duyduğumuz yeni bir terim var ‘Gig Ekonomi’. Peki, gig ekonomisi nedir, nasıl tanımlanır? Bir işveren ya da çalışan olarak gig ekonomiyi bilmenin ve tanımanın avantajları nelerdir? Bu başlıkta ise sizleri gig ekonomi kültürü ile tanıştırıyoruz!
Gig ekonomi, sabit bir işverene bağlı kalmaksızın proje bazlı, esnek ve bağımsız çalışma esasına dayanan bir ekonomik model. Bu modelde bireyler, belirli bir kuruma bağlı “çalışan” olmaktan ziyade, kendi hizmetlerini sunan bağımsız profesyoneller olarak konumlanıyorlar. Bu yapıda her bir çalışanın kendi şahıs şirketi oluyor ve diledikleri şirketlere kendi belirledikleri gün ve saatler içerisinde hizmet veriyorlar. İşte bu yaklaşım, çalışma dünyasında “freedom of work” yani çalışma özgürlüğü deniyor.
Bu çalışma modeli bireysel tercihlere, esnekliğe ve özgürlüğe saygılı ve özgürlük alanını genişleten bir zemin sunuyor. İnsanlar artık yalnızca geçimlerini sağlamak için değil, yaşam biçimlerine uyumlu bir şekilde üretmek için çalışıyor.
Gig Ekonomisinde Çalışmak: Sadece İş Değil Yaşam Tercihi
Gig ekonomi içerisinde yer alan bir profesyonel, aynı anda birden fazla işverene hizmet verebiliyor, dilediğinde çalışmaya ara verebiliyor, gününü kendi ihtiyaçlarına göre şekillendirebiliyor. Bu özgürlük, genç kuşaklar, kadınlar, öğrenciler ve kırsal bölgelerde yaşayan bireyler için iş yaşamını hayatın doğal akışına entegre etme fırsatı sunuyor.
Dünya Bankası’nın Eylül 2023 raporuna göre, ‘Geçici İş Ekonomisi’ küresel iş gücünün yüzde 12’sini oluşturuyor ve çevrim içi geçici iş gücü tahmini olarak 150 milyon kişiden fazladır. Uber, Lyft ve Airbnb gibi platformlar bu ekonominin temel taşlarını oluşturuyor ve işverenler ile serbest çalışanların uluslararası sınırları aşarak buluşmasını sağlıyor.
2024 yılında 59 milyon Amerikalı Gig ekonomisi içinde serbest çalışan olarak çalışmıştır. Bu, toplam iş gücünün yaklaşık %36’sına denk gelmektedir. Ayrıca, TransUnion’un 2024 Sonbahar Raporu’na göre, ABD’deki yetişkinlerin %62’si bir veya daha fazla Gig platformu aracılığıyla ek gelir elde etmektedir.
Amerika’daki bu dönüşümün bir benzeri Avrupa’da da yaşanmaktadır. Avrupa’da Gig ekonomisi, dijital platformların yaygınlaşması ve esnek çalışma modellerine olan talebin artmasıyla birlikte hızla büyümektedir. 2024 yılı itibarıyla, Avrupa genelinde yaklaşık 28 milyon serbest çalışan bulunmaktadır.
Gig ekonomisinin bu hızlı yükselişi, düzenleyici kurumların da dikkatini çekmiştir. ABD Çalışma Bakanlığı birçok bağımsız çalışanın “çalışan” olarak yeniden sınıflandırılmasını öngören yeni kurallar getirmiştir. 2024 yılında kabul edilen yeni Avrupa Birliği direktifi, platform çalışanının “varsayılan çalışan” statüsünde kabul edilmesini ve işverenlerin aksi durumu ispat etme yükümlülüğünü getirmektedir.
Türkiye’de Gig Ekonomisi Büyüyor
Türkiye’de Gig ekonomisi, dijitalleşme ve esnek çalışma modellerine olan ilginin artmasıyla birlikte büyümektedir. Özellikle genç nüfusun ve girişimciliğin etkisiyle serbest çalışma ve mikro işler popüler hale gelmiştir. Bu durum, geleneksel istihdam modellerinden uzaklaşarak daha esnek ve bağımsız çalışma biçimlerine yönelimi göstermektedir.
Türkiye’de Gig ekonominin en önde gelen temsilcisi 40.000’den fazla platform üyesi ile Champs Teknoloji’dir. Champs Teknoloji Gig ekonomi çalışma sistemini dijital altyapı ve organizasyonel düzenlemelerle güçlendirerek özgürlük ile verimliliği bir araya getiriyor.
Champs profesyonelleri, sabit mesaiye değil, kendi belirledikleri saatlere göre çalışıyor. Bu esneklik, özellikle kadınlar, öğrenciler, emekliler ve engelliler için hayatı kolaylaştırıyor. İş hayatı, artık kişisel hayatla çakışmak zorunda değil. İş, hayatın parçası haline geliyor. Sabah çocuklarını okula bıraktıktan sonra ya da akşam yemeğinden sonra ya da hafta sonu ek gelir için birkaç saat. Çalışanlar ne zaman çalışacaklarına kendileri karar veriyor.
Bu yapı, Champs Teknoloji için sadece ekonomik bir model değil; aynı zamanda bir özgürlük felsefesi. Firma ESG Politikasının içinde çalışma özgürlüğü kavramlarına özel bir vurgu da yapıyor.
Gig Ekonomisine Dahil Olan İş Modelleri İse Şöyle;
Gig ekonomisi söz konusu olduğunda birçok farklı iş modelini işe dahil oluyor. Birbirinden farklı ve çeşitli alanlarda gig ekonomisinden bahsetmek mümkün. Kimi zaman dijital bir platform aracılığıyla, kimi zaman bireysel beceriler doğrultusunda şekillenen bu işler, bireylere özgürlük, esneklik ve çoklu gelir imkânı sunar. İşte gig ekonomisinin temel iş modelleri:
Freelance (Serbest) Çalışma Modeli
Freelance çalışma modeli, bireylerin uzmanlık alanlarına göre proje bazlı iş alarak gelir elde etmesine dayanır. Web tasarımı, yazılım geliştirme, içerik üretimi, çeviri ya da dijital pazarlama gibi birçok alanda freelance çalışanlar, firmalarla kısa vadeli iş birlikleri kurar. Bu modelde çalışanlar kendi iş takvimlerini belirler, müşteri portföylerini kendileri oluşturur ve gelirlerini kendi çabalarıyla şekillendirir.
Platform Tabanlı Hizmetler
Bu iş modeli, bireylerin ihtiyaç duyulan hizmetleri belli bir platform aracılığıyla sunmasına olanak tanır. Bu modelde çalışanlar sistemin aktif olduğu saatlerde diledikleri zaman çevrimiçi olabilir, hizmet verip gelir elde edebilir. Kendi araçları, bisikletleri ya da motorları ile çalışan bireyler, tam zamanlı bir işte çalışma zorunluluğu olmadan günlük kazanç sağlayabilirler.
Dijital Ürün ve İçerik Satışı
Bu modelde bireyler yaratıcılıklarını dijital bir gelire dönüştürür. Müzik, e-kitap, görsel tasarım, video eğitimleri ya da stok fotoğraflar gibi dijital içerikler platformlar üzerinden satışa sunulur. Günümüzde bu iş modelini yürütebileceğiniz birçok platform yer almaktadır. Bu platformlar sayesinde kişiker, fiziksel bir ürüne ihtiyaç duymadan dünyanın öbür ucuna kadar ulaşabilir ve kazanç elde edebilir.
Mikro Girişimcilik
Mikro girişimcilik de son zamanların popüler iş modellerinden biridir. Bireylerin kendi ürünlerini kendilerinin ürettiği ve satışlarını da sosyal medya ya da çeşitli platformlar üzerinden doğrudan tüketici ile buluşturduğu bu iş modeline mikro girişimcilik diyoruz. El işi ürünler, doğal sabunlar, tasarım aksesuarlar, ikinci el kıyafetler ya da ev yapımı yiyecekler bu modelin örnekleri arasında yer alır. Bu satış modeli ile üreticiler çok kısa sürede doğru kitleye ulaşarak satışlarını büyütme şansına sahiptir.
Sonuç olarak Gig ekonomi ile birlikte gelen istediğin yerden, istediğin şekilde çalışmak Özgürlüğü “Freedom of Work” artık bir tercih değil, bir hak. Bu özgürlükçü yapı sadece bireyler için değil, dünya için de iyi. Çalışmak için bir yere gitmek zorunda olmamak, trafiği ve karbon salınımını azaltıyor. Ofis alanları küçülüyor. Kaynak kullanımı verimli hale geliyor. Gig ekonomisi çalışma modelimizi geri dönmeyecek şekilde değiştiriyor.
Kaynakça:
- Deloitte. (2023). Gen Z and Millennial Survey 2023.
- Future Forum. (2023). Future Forum Pulse
- Deloitte. (2024). 2024 Global Gen Z and Millennial Survey.
- World Bank. (Eylül 2023). Working Without Borders: The Promise and Peril of Online Gig Work.
- TransUnion. (2024). Consumer Pulse Study – Fall 2024 Report.
- European Commission. (2024). Platform Work Directive Adopted by the European Parliament.
- Finans Kulüp. (2024). Gig Ekonomisi 2031’e Kadar Yaklaşık 2 Trilyon Dolara Ulaşacak.
- Forbes Türkiye. (2024). Bir Bağımsızlık Manifestosu: Gig Ekonomisi.
